برخوردن

«لغت نامه دهخدا»

[بَ خوَر / خُرْ دَ] (مص مرکب) برخوردار شدن. منتفع شدن. نفع یاب شدن. (غیاث اللغات). تمتع. استمتاع. فایده دیدن. تمتع بردن. متمتع شدن. بهره بردن. بهره مند شدن. سود بردن. استفاده کردن. کام یافتن. کامیاب شدن. حظ بردن. حظ در نعمت ها و امیدها برگرفتن. (شرفنامهء منیری) :
همه وادیج پرانگور و همه جای عصیر
زانچه ورزید کنون بربخورد برزگرا.
شاکر بخاری.
برنجد یکی دیگری برخورد
بداد و ببخش کسی ننگرد.فردوسی.
بدو گفت برخوردی از رنج خویش
همه ساله شادان دل از گنج خویش.
فردوسی.
سپاسم ز یزدان که دادم خرد
روانم همی از خرد برخورد.فردوسی.
چو ما رفته باشیم کیفر برند
نه بس روزگار از جهان برخورند.فردوسی.
برخور از بخت جوان و برخور از ملک جهان
برخور از عمر دراز و برخور از روی نگار.
فرخی.
به دل برخور ز بت روئی که او را خوانده ای دلبر
ببر درکش نگارینی که آنرا خوانده ای جانان.
فرخی.
گهی از دست او می خور گهی از دو لبش برخور
گهی از روی او گل چین گهی از زلف او ریحان.
فرخی.
بهمه کامهای خویش برس
وز تن و جان و از جهان برخور.
فرخی.
برخوردن تو باشد از دولت و از نعمت
از مجلس شاهانه از لعبت فرخاری.
منوچهری.
بنورش خورد مؤمن از فعل خود بر
بنارش برد کافر از کرده کیفر.ناصرخسرو.
ز شعر حجت و از پندهایش بربخوری
اگر درخت دل تو ز عقل بردارد.
ناصرخسرو.
تا کی تو بتن برخوری از نعمت دینار
یکچند بجان از نعم دانش برخور.
ناصرخسرو.
بدین و دنیا برخور خدایرا بشناس
که سنتش همه عدلست و رحمت و کرم است.
ناصرخسرو.
برخور ز دوام عمر کز عالم
در عهد تو کم نگردد آثارم.مسعودسعد.
و هیچ برنخورد [ شیرویه ] از پادشاهی. (مجمل التواریخ).
ز وصل یار دلبر برنخوردم
ز هجر دوست برخوردار بودم.
سید حسن غزنوی.
هرچند که هیچ برنخورد از تو دلم
هرگز نشود بمهر سرد از تو دلم.سوزنی.
خلق عالم از تو برخوردار و خواهان از خدا
تا تو از اقبال و از بخت جوانی برخوری.
سوزنی.
بهاری داری از وی برخور امروز
که هر فصلی نخواهد بود نوروز.نظامی.
برخور از این مایه که سودش تراست
کشتنش او را و درودش تراست.نظامی.
اینهمه چی؟ تا کرمش بنگرند
خار نهند از گل او برخورند.نظامی.
کجا زو برتواند خورد عاشق
کزو ناز است و از عاشق نفیر است.عطار.
در گنه او از ادب پنهانش کرد
زان گنه برخود زدن او برنخورد.مولوی.
ظلم آری بد بری جف القلم
عدل آری برخوری جف القلم.مولوی.
نقد حال خویش را گر پی بریم
هم ز دنیا هم ز عقبی بر خوریم.مولوی.
ندانست از آن دانه برخوردنش
که دهر افکند دانه برگردنش.سعدی.
گرت دوست باید کزو برخوری
نباید که فرمان دشمن بری.سعدی.
درخت ز قوم ار بجان پروری
مپندار هرگز کزو برخوری.سعدی.
چو گفتند ن��کان به آن نیک مرد
تو برخور که بیدادگر برنخورد.سعدی.
گر تو خواهی که برخوری از عمر
خلق را هم جز این تمنا نیست.ابن یمین.
تا کی از سیم و زرت کیسه تهی خواهد بود
بندهء من شو و برخور ز همه سیم تنان.حافظ.
خوبان جهان صید توان کرد بزر
خوش خوش بر از ایشان بتوان خورد بزر.
حافظ.
چه خوش وقت است و خرم روزگاری
که یاری برخورد از وصل یاری.جامی.
جان تازه میشود ز لب روح پرورت
هرکس که برخورد بتو از عمر برخورد.
صائب.
از تو تا دوریم از ما دور میگردد حیات
با تو چون برمی خوریم از زندگی برمی خوریم.
صائب.
- برخوردن گرفتن؛ استمتاع. (تاج المصادر بیهقی).
|| میوه خوردن :
بسا کس که برخورد و هرگز نکاشت
بسا کس که کارید و بر برنداشت.
اسدی (گرشاسب نامه).
الا تا درخت کرم پروری
گر امیدواری کزو برخوری.سعدی.
|| ملاقی شدن. ملاقات کردن. (غیاث اللغات) (آنندراج). تصادف کردن. پیوستن و رسیدن کسی. (آنندراج) :
جان تازه میشود ز لب روح پرورت
هرکس که برخورد بتو از عمر برخورد.
صائب.
از تو تا دوریم از ما دور میگردد حیات
با تو چون برمی خوریم از زندگی برمی خوریم.
صائب.
هرکس دعا کند باجابت قرین شود
در هر کجا بیکدگر احباب برخورند.صائب.
جدا از خود نشستم آنقدر تنها بیاد او
که با خود روبرو برخوردم و نشناختم خود را.
شفایی (از آنندراج).
- برخوردن به امری و مطلبی؛ فهمیدن آن. دریافتن. یافتن مطلب. ملتفت شدن. متنبه شدن. متذکر شدن. دانستن. بناگاه دانستن. آگاه شدن؛ شما بمعنی این عبارت برنخورده اید. (یادداشت مؤلف).
- برخوردن بکسی؛ گران آمدن او را. آزرده شدن او. (یادداشت مؤلف). ناملایم طبع و مقام او شدن. توهین بخود شمردن.
- برخوردن گفتار یا کردار برکسی؛ ناگوار آمدن به او. گران آمدن به او؛ او چیزی گفت که به من برخورد. (یادداشت مؤلف).
- گرم برخوردن؛ با مهربانی و لطف و گشاده روئی با کسی روبرو شدن :
اگر بسوختگان گرم برخوری چه شود
که شعله نیز به تعظیم خار برخیزد.صائب.
|| زده شدن چیزی بر چیزی. (غیاث اللغات) (آنندراج). تصادف کردن. (یادداشت مؤلف)؛ حجاف؛ برخوردن دلو بر چاه و ریختن آب از آن. (منتهی الارب). || دچار شدن. (آنندراج).