اریحا

«لغت نامه دهخدا»

[اَ] (اِخ)(1) اریخا. اریحه. لغتی عبرانی است و آن نام مدینهء جبارین غور در سرزمین اردن شام است، بین آن و بیت المقدس سواره یکروز راهست و راه آن از جبال صعب العبور است گویند که بنام اریحابن مالک بن ارفخشذبن سام بن نوح علیه السلام بدین اسم خوانده شده و جریر یاء کلمه را متحرک دانسته و ممدود خوانده است و گوید:
فماذا راب عبد بنی نمیر
فعلی ان أزیدَهم ارتیاباً
اُعِدُّ لها مَکاوی مُنضجات
وَ یشفی حرُّ شُعلَتی الجرابا
شیاطینُ البلاد یَخَفْنَ داری
وَحَیهَ اَریْحاءَ لِیِ استجابا.(معجم البلدان).
اریحا یا اریحه، قصبهء کوچکی است در سنجاق قدس در هزارگزی شمال شرقی بیت المقدس و شمال غربی بحر لوط و آن قصبه ای باستانی است. (قاموس الاعلام ترکی). اریحا (مکان خوشبو) و آن شهر با مکنت و قوتی بود که در وادی اردن در قسمت بنیامینیان بمسافت 15 میل بشمال شرقی اورشلیم و پنج میل باردن مانده (یوشع 16: 7 و 18: 21) در مقابل معبری که اسرائیلیان عبور کردند واقع بود. (یوشع 3: 16) اول ذکری که از اریحا داریم در حکایت جاسوسان و راحاب است (یوشع 2: 1 - 21) و آن نخستین شهری است که یوشع از مملکت کنعان متصرف شد. بدینطور که حصارها اعجازاً فروافتاد و اسرائیلیان بدانجا درآمده بامر خدا تمامی ذیحیات را بقتل رسانیده، پس از آن شهر را آتش زدند و تنها راحاب و اهل بیت وی در امان بودند زیرا که جاسوسان را پنهان داشته بود، و یوشع لعنت کرد بر کسی که اریحا را دوباره بناکند و این مطلب بیش از پانصد سال بعد از آن در حق حئیل بوقوع پیوست. (یوشع 6: 26 و اول پادشاهان 16: 34). در خلال این احوال اریحای دیگری در جوار آن بناکردند. (داود 3: 13 - 3 سموئیل 10: 5) و موافق سفر تثنیه 34: 3 و داود 1: 16 اریحا را (شهر نخل) میگفتند و لفظ اریحا در عبرانی به معنی ماه میباشد و بعید نیست که در قدیم الایام مذهب ماه پرستی در آنجا شیوعی داشته است و از جهت وسعت و ترقی بعد از اورشلیم اریحا معروف بود و مدرسه نبیین و مسکن البشاع نیز آنجا بود. (دوم پادشاهان 2: 4 و 5 و 18) و مطابق توریه در آن طرف اردن، مقابل همین اریحا، ایلیای نبی به آسمان صعود کرد (دوم پادشاهان 2: 1 - 22) و در دشت اریحا کلدانیان صدقیا را دستگیر کردند (دوم پادشاهان 25: 5، ارمیا39: 9) و چون اهل اریحا از اسیری بابل مراجعت کردند، در بنای حصارهای اورشلیم کمک کردند (عزرا 2: 39 نحمیا 3: 2 و 7: 36) و مسیح در همین جا دو کور را بینائی داد (انجیل متی 20: 29 - 34) و زکی باج گیر نیز در همین جا عفو گناهان خود را از مسیح یافت (لوقا 19: 1 - 10). غالباً محل اریحا را قریهء اریحه میدانستند که یکی از قرای پست و کثیف اعراب و دارای دویست تن سکنه است، لکن موافق قول سیاحان که در این اواخر بدانجا رفته اند اریحا بمسافت دو میل بمغرب اریحه در دهنه وادی کلت، جائیکه از او��شلیم بدشت میرود واقع بوده است و برخی گمان برده اند که شهر قدیم اریحا نزدیک عین السلطان بوده است و آبهائی را که الیشاع نبی شفا داده بدمزگی و شوری آنها را بشیرینی مبدل کرد از همین چشمه عین السلطان جاری بود و بمسافت دو میل بطرف شمال غربی اریحه واقع است. در مغرب و شمال اریحا تلهای سنگ آهک میباشد که ارتفاع یکی از آنها تخمیناً به 340 تا 350 ذرع میرسد و به کورن تپه مسمی است که بنابر روایت جدید محل چهل روز روزه داشتن و امتحان شدن عیسی بوده است و در میانهء این تلها و اردن دشت اریحاست (یوشع 4: 13) و مقابل آن در طرف مشرق اردن دشت موآب واقع است. علی الجمله دشت اریحا در قدیم الایام آبهای بسیار داشته است و در نهایت باروری و حاصلخیزی بوده و باز هم امکان دارد که بدانحال برگردد لکن اکنون ویران است و اگرچه وقتی برای عسل و نخل و بلسان معروف بوده امروزه هیچیک از اینها آنجا یافت نمیشود. راهی که از اریحا باورشلیم میرود سر بالا و در میان وادی تنگ و سنگلاخ که دره ها را تقاطع کند واقع، و بسیار سخت و خطرناک است و اکنون هم مانند زمان سامری تنگ دزدگاه است. (لوقا10: 30 - 34) (قاموس کتاب مقدس). و رجوع بنخبه الدهر دمشقی ص 201، حبیب السیر جزو 1 از ج 1 ص 37 و 38 و عقد الفرید چ محمد سعید العریان ج 7 ص 297 و نزهه القلوب جزء 3 ص 271 شود.
(1) - Jericho.