برشته

«لغت نامه دهخدا»

[بِ رِ تَ / تِ] (ن مف) نعت مفعولی است از برشتن. بریان. بریان کرده. (حاشیهء منیری). بریان کرده. (آنندراج). برهود. نیک پخته و رطوبت آن گرفته شده. (یادداشت مؤلف). به آتش خوب پخته چنانکه روی آن سرخ و چون نیم سوخته گردد. مشوی. مشویه. (یادداشت مؤلف). نزدیک بسوختن. خشک پخته. مقلو. سرخ کرده. ممحص. بوداده.
- برشته ته؛ چیزی که ته او برشته شده باشد. (آنندراج) :
جام برشته تهش داغ دل لاله زاد
ساقی مستانه اش نرگس تکیه عقاب.
زلالی.
- برشته شدن؛ سرخ شدن بر آتش آنگونه که قسم اعظم رطوبت و تری آن گرفته شود.
- || رنگ بگردانیدن چنانکه پوست چهره در آفتاب.
- برشته کردن به آتش؛ همه یا بخش مهم رطوبت و تری را گرفتن. (یادداشت مؤلف). بریان کردن. سرخ کردن. بو دادن. بر آتش یا تابه و مانند آن نهادن نان یا چیزی تا سرخی گیرد. (یادداشت مؤلف). برتابهء بی آب یا ریگ تفته پختن چنانکه صورت آن رنگ بگرداند بزردی یا سرخی: نان را برشته کردن. گندم را برشته کردن.
- برشته کرده؛ مسلوق. مسلوقه. بی آب پخته شده. (یادداشت مؤلف).
- گندم برشته؛ گندم بوداده. (یادداشت مؤلف).
- نان برشته؛ نان نیک پخته بر اثر تیز کردن آتش یا دیر بیرون کردن آن از تنور. (یادداشت مؤلف).
|| بمناسبت بریانی و سوختگی، غمین و دردمند.
- یار برشته؛ کنایه از یار دردمند. (آنندراج) :
جز داغ جگرسوز که یاری است برشته
در کس نتوان بست دل امروز که یار است.
واله هروی (آنندراج).
|| هرچه مرغوب و محجوب باشد. (غیاث) (آنندراج).
- چهرهء برشته؛ کنایه از چهرهء آتشین. (آنندراج) :
سمنبران بلب آبدار چون گهرند
بچهره از جگر عاشقان برشته ترند.
صائب (آنندراج).
- حسن برشته؛ کنایه از حسن سبزه. سبز و ته گلگون. (غیاث اللغات) (آنندراج) (بهار عجم). یعنی ملیح مایل بسرخی. (غیاث اللغات).
|| محکم بافته. هنگفت. صفیق. (یادداشت مؤلف).