آل ساسان

«لغت نامه دهخدا»

[لِ] (اِخ) ساسانیان. بنی ساسان. نام سلسله ای از پادشاهان ایران پس از اشکانیان منسوب به اسم جدّ مؤسس این پادشاهی، اردشیر بابکان. اردشیر بابک یا بابکان از احفاد موبدی موسوم بساسان بوده و پدر او پاپک در معبدی به استخر ریاست داشته. نهضتی که اردشیر پیشوا و قائد آن گردید برای برچیدن اوضاع ملوک الطوایف و تجدید عظمت و شوکت و رسوم دین باستانی ایران یعنی رسانیدن مملکت بپایهء بزرگواری و مجد دولت هخامنشی و هدم و برانداختن آثار غلبهء اسکندر بود. گذشته از صعوبت و عسرتی که پیشرفت این منظور در داخلهء کشور داشت روم شرقی بمغرب و قبائل ترک بشمال و شرق دو عائق بزرگ بودند. اردشیر و اخلاف او بر جملهء این موانع فائق آمدند و بتوحید و بسطت و تحکیم بنیاد ملک کامروا گشتند و از 226 تا 632 م. یعنی چهارصد سال و اندی سلطنت راندند. و عاقبت بر حسب ناموس طبیعت تاریخ، رو بانحطاط نهاده و مغلوب عرب گشته منقرض شدند :
از آن چندان نعیم این جهانی
که ماند از آل ساسان وآل سامان
ثنای رودکی مانده ست و مدحت
نوای باربد مانده ست و دستان.
مجلّدی گرگانی.
اردشیر اول (226)، شاپور اول (238)، هرمز اول (271)، بهرام اول (272)، بهرام دوم (276)، بهرام سوم (293)، نرسی (294)، هرمز دوم (303)، شاپور دوم (310)، اردشیر دوم (381)، شاپور سوم (385)، بهرام چهارم ملقب بکرمانشاه (389)، یزدگرد اول (404)، بهرام پنجم (420)، یزدگرد دوم (440)، هرمز سوم (456)، فیروز (458)، بلاش (484)، قباد (488)، خسرو انوشیروان (531)، هرمز سوم (579)، خسروپرویز (590)، شیرویه (628)، اردشیر دوم (629)، شهریار (629)، پوراندخت (629)، آزرمیدخت (632)، خسرو (632)، فرخ زاد (632)، یزدگرد سوم (632)، و یزدگرد سوم در حملهء عرب مغلوب و کشته شد و ساسانیان به سیگنانفو(1) نزد امپراطور چین رفته و از او مدد خواستند و او بفیروز پسر یزدگرد سپاهی داد تا بایران بازگشت و در جنگی که خود فیروز سردار بود مقتول گردید.
(1) - Sig-Nan-Fou