پرتستانی

«لغت نامه دهخدا»

[رُ تِ] (ص، اِ)(1) مجموعهء عقاید مذهبیه منتخبه از اصلاحات دینی مائه شانزدهم میلادی. فرقی که این اصلاحات را پدید آوردند کاتولیکانی بودند که از کنیسهء رومی جدا شدند و به فرق مختلفه تقسیم گردیدند فرقهء لوتری(2) فرقهء آنگلی کن(3) فرقهء کالونییست(4) یا پرسبی ترین(5) فرقهء کُنگرِگاسیونیست(6) فرقهء متودیست(7) فرقهء مُراو(8). اختلاف اساسی پرتستانها با کاتولیکها را در سه موضوع مهم میتوان تلخیص کرد: 1 - تعریف ایمان. 2 - خصایص باطنی عقیدهء دینی. 3 - آئین و رسوم ظاهری مذهب.
1 - کنیسهء کاتولیک خود را یگانه حافظ و قاضی حقیقتی که در کتاب مقدس مسطور است و توسط سنّت حفظ شده و شورای عالی پاپ ها آنرا تأیید کرده میداند. برخلاف، پرتستانها مقیاس ایمان را کتاب مقدس دانند ولی (عقل فردی) را معبّر و مفسر آن شمارند و گویند: «در اموری که مربوط به اوامر خدای تعالی و موجب نجات ارواح است، هر کس مسئول خویشتن است.» 2 - در اعتقادات مذهبی بزرگترین اختلاف کاتولیکها و پرتستانها در مسئلهء گناه است. کاتولیکان معتقدند که نجات الهی بوسیلهء قربانیها و فدیه ها شامل حال همهء کسان خواهد شد و عفو الهی هیچکس را محروم نگذارد ولی پرتستانها (و بخصوص کالونیست ها) مسئلهء خطیهء آدم را اصلی و مقدر دانند و گویند عقیدهء بعفو و لطف الهی موجب آن شود که آدمی از عذاب دوزخ فرار کند. تعداد مراسم به غسل تعمید و استعمال افخارستیا(9) معدود گردیده است. 3 - از نظر رسوم و انتظامات دینی، مراجع مذهبی پاستورها(10) (کشیشان پرتستان) هستند و همهء شعب پرتستان بنحو انتخابات، تنظیم میشوند. کنیسه های پرتستان ممالک مختلفه مستقل از یکدیگرند. رواج مذهب پرتستانی در اروپا در آلمان، شمال دانمارک، سوئد و نروژ، انگلستان، هلند و در ممالک متحدهء امریکا است. رجوع به لوتر شود.
(1) - Protestantisme.
(2) - Lutherien.
(3) - Anglican.
(4) - Calviniste.
(5) - Presbyterien.
(6) - Congregationniste.
(7) - Methodiste.
(8) - Morave.
(9) - Eucharistie.
(10) - Pasteurs.