«لغت نامه دهخدا»
[تُبْ بَ عُلْ حِ یَ] (اِخ)حسان بن اسعد ابی کرب حمیری(1). از اعاظم تبابعهء یمن در عصر جاهلیت بود و شاید وی از لحاظ غارت و دستبرد از همهء سلاطین حمیری بیشتر بغارت پرداخته بود و از لحاظ لشکرکشی پیروزمندترین آنان بشمار میرفت. گویند وی لشکر بزرگی را حرکت داد و همچنان می جنگید تا به سمرقند رسید و به هر شهری داخل میشد گروهی از حکما و خردمندان آن شهر را که شمارهء آنان کمتر از ده تن نبود برمی گزید و آنان را در زمرهء همراهانش با خود میبرد. آنگاه آهنگ بلاد شام کرد و دمشق را متصرف شد و از آن شهر چند تن از کاهنان و احبار برگزید و آنگاه بقصد یمن بازگشت و از مکه بگذشت و کعبه را جامه پوشید. (و گویند وی اولین کسی است که این کار را انجام داد)(2). و چون بیمن رسید بصراحت نفرت خویش را بمردم آنجا بازگفت و در برابر بت پرستی مقاومت کرد و دو شهر «مأرب» و «ظفار» را برای سکونت خویش برگزید و نخستین را جایگاه زمستانی و دومی را جایگاه تابستانی خویش قرار داد و در «مأرب» جایگاهی مانند مدرسه ایجاد کرد که در آن فرزندان ملوک حمیر تعلیم میگرفتند. سرانجام گروهی از قوم وی بمخالفت با وی شورش کردند و او را کشتند. عصر زندگانی وی کاملاً معلوم نیست و به احتمال وی در قرن چهار میلادی میزیسته است. (از الاعلام زرکلی ج 1 صص218 - 219 از تهذیب ابن عساکر ج3: صص325 - 338). رجوع به تاریخ یعقوبی چ نجف ج 1 ص159 و حبیب السیر چ خیام ج1 صص264 - 265 و تبع اصغر و تبع حارث بن قیس... شود. (1) - حبیب السیر: «حسان بن تبع الاوسط». و در تاریخ یعقوبی. «حسان بن تبع». (2) - جامه پوشانیدن کعبه نخستین بار به تبع اصغر منسوب است و این تبع اصغر ظاهراً باید پسر حسان بن تبع الاوسط باشد و در نام وی هم اختلافی بارز موجود است. رجوع به تبع اصغر در همین لغت نامه شود.